Dijital Çekimlerde Filtre Kullanımı

Bu makale, PhotoWorld dergisinin Mart 2011 sayısında yayınlanmıştır.

Burada yer alan yazı ve fotoğraflar eser sahibine aittir. İzinsiz olarak kaynak gösterilerek dahi kullanılamaz, alıntı yapılamaz. Bu sitedeki çalışmaların tamamının ve/veya bir kısmının izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre suçtur. İzinsiz kullanılarak, alıntı yapılması halinde izinsiz kullananlar hakkında yasal kovuşturma yapılacaktır.

 

Dijital Çekimlerde Filtre Kullanımı

Filmli zamanlarda birçok filtre beyaz ışık ayarını yakalamak için kullanılırdı. Dijitale geçtikten sonra bu filtrelerin birçoğu artık kullanılmıyor, çünkü beyaz ayarını farklı yöntemlerle yapıyoruz. Ancak temel bazı filtreler var ki, dijital ortamda değişik etki ve görüntü elde etmek için hala kullanılmakta. Bu yazımızda dijital fotoğrafçılıkta sıkça kullanılan filtreleri inceleyecek ve nasıl kullanıldıklarına değineceğiz.

Hangi Filtre Ne İşe Yarar?

Dijital fotoğrafçılıkta en çok kullanılan filtreler UV/Haze/Skylight, ND (Nötr yoğunluk) ve Polarize filtrelerdir. Bu filtrelerin haricinde değişik görsel etkiler ve özel çekim amaçlı için filtreler mevcuttur (makro, infrared, renk filtreleri, görsel efekt filtreleri vs).

UV/Haze/Skylight Filtre

Düz, saydam cam şeklindeki bu filtreler atmosferdeki ultraviyole (UV) etkisini veya doğa kaynaklı puslu görüntüyü süzerek berrak bir görüntü elde etmede kullanılırlar. Temelde UV ya da atmosfer koşullarına bağlı oluşan fazla mavi rengin giderilmesini ve kontrastın artmasını sağlarlar.

Diğer bir kullanım amaçları lensin ön yüzeyini korumaktır. UV filtre en yaygın olarak kullanılan ve göreceli olarak en ucuz filtre tipidir. Skylight atmosfer kaynaklı mavi ışığın etkisini daha fazla azaltır, gün ışığı portrelerde kullanılır. Bazı üreticiler değişik ışık spektrumundan başlayan UV filtrelerini Haze filtre olarak adlandırırlar.

Standart/Degrade ND (Neutral Density) Nötr Yoğunluk Filtresi

Nötr Yoğunluk filtreleri lense gelen ışık miktarını renkleri bozmadan azaltmak için kullanılırlar. Gelen ışık miktarını 2,4,8 kat gibi kesecek şekilde üretilmiş çeşitleri vardır. Işığı bin kat azaltabilen nötr yoğunluk filtreleri vardır. Nötr yoğunluk filtreleriyle çok aydınlık bir ortamda daha az ışık varmış gibi çekim yapmak mümkündür. Bu sayede normal ışık altında kullanamayacağınız açıklıkta diyafram değerleri kullanmak ya da çok uzun enstantane değerleri kullanmak mümkündür.

Özel bir ND filtresi olan Degrade Nötr Yoğunluk Filtrelerinde ışık geçirgenliğini koyudan açığa yumuşak geçişli yapacak şekilde bir bant görülür. Bu sayede çekilen fotoğrafın farklı bölgelerine daha az ya da çok ışık düşürmek mümkün olur. Kullanım amaçları fotoğraf karesinde sensörün kaydedebileceğinden fazla ışık farkına sahip bölgeler arasındaki farkı azaltarak dinamik aralığı ayarlamaktır. Böylece patlama ya da detayların kaybolduğu aşırı gölgeler gibi sorunlar yaşanmaz. Tipik olarak manzara çekimlerinde gökyüzü ile kara arasındaki aşırı ışık farkını kapatmak için kullanılırlar.

Gün ışığında  f11, 1/200sn

Gün ışığında 10 stop ND filtre ile f11, 30sn

Şekil 1. Gün ışığında 10 stop ND filtre kullanımı. Bu kadar ışıkta 30 saniyelik pozlama başka türlü mümkün değildir.  

Işık geçirgenliği 2-10 stop arası değişebilen nötr yoğunluk filtreleri vardır. İki ayrı filtre bileşenden oluşan bu filtrede üst halka döndürülerek filtrenin koyulaşması (ya da açılması) sağlanır. Sağladığı esnekliğe karşın bu filtreler görüntü kalitesinde kaybına yol açarlar.

Polarize Filtreler

Doğadaki çeşitli etkenlerle veya yansımalarla polarize olmuş ışığı süzerek belli bir açıdan gelen ışık enerjisinin sensöre ulaşmasını sağlayan filtrelerdir. İç içe geçmiş ki ayrı filtre bileşeninden oluşurlar. Üstteki kısım döndürüldükçe polarize olmuş ışığın geliş açısı ayarlanarak farklı ışın hüzmelerinin kaydedilmesi engellenir. Bu filtre sayesinde parlama ve yansımaları yok etmek, renklerin doygunluğunu artırmak mümkündür. Özellikle manzara ve dış çekimlerde gökyüzünün maviliğini artırmak, su, cam gibi yüzeylerdeki yansımaları kesmek için kullanılırlar. Polarize olmamış ışıktan kaynaklanan yansımaları kesemezler.

Polarize filtrelerin en etkili oldukları durum, ışık kaynağının 90 derece yandan geldiği konumdur. Polarize filtreler üretim şekilleri itibariyle 1.5-2 stopluk ışık kaybına neden olurlar (aynı zamanda 2 stopluk ND filtre görevi görürler).

Polarize filtreler lineer ve dairesel olmak üzere iki tiptir. Lineer polarize filtreler modern gövdelerdeki netleme fonksiyonunu olumsuz etkileyebildiklerinden dairesel polarize filtreler kullanılır. 

Şekil 2. Değişik amaçlar için kullanılan filtrelere örnekler

En iyi Filtre Hangisidir Nasıl Seçilir?

Filtre kullanımı çekim amacınıza ve konuya bağlıdır. Hangi etkiyi elde etmek istediğinize göre veya belli bir ışık problemini gidermek için filtre kullanmak isteyebilirsiniz. Bazı filtrelerin etkilerini Photoshop gibi görüntü işleme programlarıyla yakalamak mümkündür ama bazı etkileri ancak çekim anında filtre kullanarak elde edebilirsiniz (Polarize Filtre).

Sahip olduğumuz lensler, bunların çapları, filtre etkisi için ayırmamız gereken bütçe, hepsi filtre kullanım konusundaki tercihlerimizi belirler. Filtre alırken alabildiğimiz kadar kaliteli olmalarına dikkat etmeliyiz. Zira her filtre, sensöre düşen görüntüye fazladan bir hava ve cam katmanı katar. Bu da ışığın soğurulması ve optik olarak kalitesinin bozulması demektir. Kaliteli filtrelerde bu etkenler asgari seviyeye indirilmişlerdir. Kalitesiz filtrelerde görüntü kalitesi bozulacağı gibi netleme problemleri de yaşanabilir.

Sahip olduğunuz her değişik çapta lens için ayrı ayrı filtre almak yerine en büyük çaptaki lensiniz için bir filtre alıp bunu çapı küçülten ara halkalarla daha düşük çaplı lenslerde kullanmak tasarruf sağlayacaktır. Özellikle Polarize ve ND filtrelerde bu yönteme sıkça başvurulur. Ara halkanın kullanıldığı ya da birden fazla filtrenin üst üste kullanıldığı durumlarda kenarların fazla kalınlaşması, köşelere gelen ışık miktarının kesilerek  fotoğrafın kenarlarının kararmasına neden olur. Bu yüzden bazı filtrelerin “slim” , ince versiyonları satılmaktadır.

En pahalı filtre en iyisi demek değildir, ama filtrelerin kalitesini ve fiyatını artıran başlıca unsurlar; kullanılan camın kalitesi, kaplama şekli ve miktarı, halkasının dayanıklı malzemeden olmasıdır. B+W, Heliopan, Hoya, Singh Ray, Lee, Cokin, Tiffen gibi markalar kalite ve çeşitleriyle ön plana çıkmış markalardır.

Koruyucu amaçlı Filtre mi, Parasoley mi?

Filtrelerin çok yaygın kullanım amaçlarından birisi kullandığımız lensi korumak amaçlıdır. UV/Haze/Skylight filtreleri normal ışıkta görüntüde fark edilir bir etki yapmadıklarından çoğu zaman lense takılı kullanılarak darbelere, kire ve toza karşı lensin ön yüzünü koruma da görevi görürler. Ancak en kaliteli filtrenin bile görüntüde kalite kaybına yol açacağına inanan birçok fotoğrafçı gerekmedikçe filtre kullanmayı tercih etmezler, lensi darbelere, kirece, toza karşı korumak için parasoley kullanırlar. Parasoleyin bir artısı yandan gelen ışığı engelleyerek olası kontrast kayıplarını önemli ölçüde kesmesidir. Filtreli ya da filtresiz her zaman parasoley kullanmak bu açıdan avantajlıdır. Koruma amaçlı filtre kullanmak yukarıda verdiğimiz bilgiler ışığında sizin kişisel tercihiniz olacaktır.