HAREKET FOTOĞRAFÇILIĞI – Hareketli Nesnelerin Çekimi (2)

Bu makale, PhotoWorld dergisinin 2009 Eylül-Ekim sayısında yayınlanmıştır.

Burada yer alan yazı ve fotoğraflar eser sahibine aittir. İzinsiz olarak kaynak gösterilerek dahi kullanılamaz, alıntı yapılamaz. Bu sitedeki çalışmaların tamamının ve/veya bir kısmının izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre suçtur. İzinsiz kullanılarak, alıntı yapılması halinde izinsiz kullananlar hakkında yasal kovuşturma yapılacaktır.

Hareket fotoğrafçılığı yazımızın ilk bölümünde hareketleri nesnelerin çekiminde çekilen aktivite hakkında bilgi sahibi olmanın öneminden bahsetmiş, temel aksiyon fotoğrafçılığı tekniklerini incelemiştik (hareketi dondurmak, pan yapmak, netleme, kritik hareket anını yakalamak, zamanlama). Başarılı bir çekim için iki yaklaşımımızın olduğunu vurgulamış (hareketi dondurmak, düşük enstantane ile hareketi/hızı yansıtmak), ve ekipman seçimi, netleme ve kritik anın yakalanmasına ilişkin örnekler sunmuştuk. 

Bu bölümde aksiyon fotoğrafçılığının en önemli tekniği olan pan yapmayı detaylı olarak inceleyip başarılı bir çekime etki eden faktörleri özetleyeceğiz.

#

Powerboat P1 Türkiye GP 2009,  İstanbul. İkibin beygir motor ve 7 tona varan ağırlıklarıyla büyük bir süratle boğazda yarışan teknelerden biri. Hız hissini verebilmek için çok düşük bir enstane seçip deniz kıyısından elle çekimi gerçekleştirdim. Bu enstantanede tekneyi net yakalayabilmek için biraz deneme yapmak gerekti.

Teknik veriler: Nikon D3, Nikkor 200-400mm, ISO 100, 1/30sn, f/25, sürekli autofocus, matris pozlandırma

# 

Pan Yapmak (Panning)

Pan tekniği, hareket eden nesnenin hareketini, hız hissini verecek şekilde kareye aktarmada kullanılır. Burada nesne mümkün olduğunca net çıkarken arka (ve ön) planın kareyi boyadığı bir etki, hareket ve hızı yansıtacak şekilde resmedilir. Ustalaşılması zor bir tekniktir ama sonuçlar çok tatminkar olur. Tekniği en üst seviyede uyguladığınızda bile her karenin iyi netice vermesini beklemeyin, başlarda bir çok net olmayan kare elde etmeniz normaldir. Egzersiz yapmak başarı oranınızı artıracaktır.

Pan Tekniğinin Uygulanışı:

1. 1/30-1/60sn arası bir enstane seçin (bu altın kural değildir, kullanılan lense, objeye olan uzaklığınıza ve objenin hızına bağlı olarak daha düşük olabilir). Seçilecek diyafram önemli değildir (f/2.8 veya f/8 sonucu çok değiştirmez).
2. Çekeceğiniz objenin karenizde yeteri kadar büyük olmasını sağlayacak bir mesafe seçin. Çekimi yaparken siz de objeyle birlikte hareket edeceğiniz için, objenin hareket çizgisini takip ederken objenin yamulmasını (distorsiyon), veya bir kısmının rahatsız edecek şekilde flu kalmasını en aza indirecek bir uzaklık seçilmelidir.
3. Lens odak uzaklığınız 70mm ve üzeri olursa distorsiyon etkisini azaltmış oluruz.
4. Netleme olarak sürekli netleme (continuous autofocus) ya da önceden netleme (pre-focus) kullanabilirsiniz.
5. Objeyi çekeceğiniz anda tam karşınızda olacak şekilde durun. Ayaklarınız sabit, gövdeniz belden yukarı soldan sağa (ya da objenin geliş yönüne göre tersi) hareket edecek şekilde hazır olun.
6. Otomatik netleme kullanıyorsanız objeyi deklanşöre basacağınız andan bir kaç saniye önce netleyip kameranızla takip edin, önceden manuel netleme yaptıysanız objeyi kameranızla takip edin. Makinanızı saniyede bir kaç kare çekecek şekilde ayarlayabilirsiniz. Takip hareket yönünde olmalıdır. Tripod/monopod kullanabilirsiniz ama elde çekim daha etkili olacaktır.
7. Obje tam önünüze yakın bir yere geldiğinde deklanşöre basın. Ancak hareketi burada yarım bırakmayın,  deklanşöre bastıktan sonra da gövde hareketini tamamlayın.
8. Dijital makina kullanıyorsanız kontrol ediniz. Oldu mu? Süpersiniz! Olmadı mı? Yılmak yok, değişik perde hızlarında veya dönüş hareketine çalışarak denemeye devam!

#

Kağıthane Cirit Oyunları  2009, Kağıthane, İstanbul. Ciritini kullandıktan sonra kendi sahasına hızla dönen atlı. Bir kaç deneme sonucunda 1/50sn ile pan yapmaya karar verdim. Enstantane önceliği seçerek pan yaptım. Vizörde biniciyi sabit bir noktada tutmaya özen göstererek karşımdan geçerken deklanşöre bastım. Özellikle koşan at çekimlerinde aynı anda biniciyi net yakalamak, atın dört nal gidişini  estetik olarak aktarabilmek için ayaklarının toplandığı anı görüntülemek biraz da şansa bağlı. Düşük perde hızı ile yapılan pan, arka planın dikkati dağıtmayacak bir fona dönüşmesini sağlıyor.

Teknik veriler: Nikon D3, Nikkor 70-200mm, x1.4 konvertör, ISO 200, 1/50sn, f/18. sürekli autofocus, enstantane öncelikli pozlandırma

#

Diğer Hususlar

Hareketli objelerin çekiminde en önemli başarı faktörlerinden birisi zamanlama hissiyatının geliştirilmesidir. Saniyenin kısa bir bölümünde olup bitecek bir anı yakalayabilmek için onu tahmin etmek ve hayal etmek gerekir. Eğer vakit varsa, değişik çekim tekniklerini birleştirerek çekim yapabilirsiniz. 20-30 karede bir tane düzgün sonuç yakalamak gayet normaldir, böyle bir sonuç sizi deneme yapmaktan alıkoymamalıdır. Başarılı bulduğunuz sonuçları nasıl elde ettiğinizi mutlaka değerlendirmelisiniz. Başarısız sonuçların neden başarısız olduklarını anlamanız çok önemlidir.

Çekimlerinizde yatay veya dikey kadrajlama kararı, elde etmek istediğiniz kompozisyona göre sizin seçiminizdir. Genelde insan içeren hareket fotoğrafları dikey kadrajla çekilse de ortam hakkında izleyiciye fikir vermek ya da hareket ile birlikte arka plandaki bir detayı sunmak açısından yatay kadraj kullanılabilir. Özellikle insan içeren fotoğraflarda mümkünse yüzleri görecek şekilde cepheden çekmek, keza hareketi yatay veya geliş yönüne göre cepheden aktarmak tercih edilir.

#

Kadıköy 2006,  İstanbul. Geniş açı ile yakından gerçekleştirilen bir pan çekimi. Renkli ışıklar düşük enstantane sayesinde arka planı boyuyor. Araç şoförü yeteri kadar net, aracı seçebiliyoruz ama mesafenin çok yakın olmasından dolayı doğal olarak farlar ve tekerleklerdeki distorsiyon kaçınılmaz. Pozlandırmayı tahmini olarak yaptım, ortamda otomatik olarak pozlandırma yapılabilecek kadar ışık yoktu. Pan hareketinin yönü arka plandaki ışıklardan da görüleceği üzere aracın hareket yönü ile aynı.

Teknik veriler: Nikon D200, Sigma 12-24mm, ISO 500, 1/5sn, f/5.6, sürekli autofocus, manuel pozlandırma

#

Kadrajlama yaparken kullanılan genel kompozisyon kuralları burada da geçerlidir. Altın nokta seçimi, 1/3 Kuralı, etkili kompozisyon oluşturmanızda temel teşkil eder. Elbette yol gösterici olmakla beraber bu kurallar dışında kadrajlama her zaman yapabilirsiniz. Kareye aktardığınız bir hareketin görsel devamlılığı açısından hareketin olduğu yönde alan olması tercih sebebidir, insan gözü hareketin ne yöne gittiğini hissedebilmeli ve bu yönde kadraj aniden kesilmiyor olmalıdır.

Herhangi bir çekime öncelikle yüksek enstantane ile başlayabilirsiniz. Daha sonra açıkladığımız teknikleri daha düşük enstantaneler ile deneyebilirsiniz. Hareketin yönüne, hızına, sizin objeye olan uzaklığınıza ve kullandığınız lense bağlı olarak hareketi dondurabileceğiniz enstantane değişebilecektir. Kullanılacak diyafram değeri pan tekniğinde önemli olmamakla birlikte, özellikle hareketin dondurulduğu karelerde gerekli alan derinliğini sağlamak ve konuyu arka plandan izole etmek için önemlidir.

#

MX1 Grand Prix 2009, Hezarfen, İstanbul. Pan yapılarak çekilmiş bir yarışçı. Hızla hereket eden motokros yarışçılarının hızını verebilmek için yarışın başlangıç noktasındaki düzlük alanda yaklaşık 20m mesafede konumlandım. Işık arkadan geldiği için pozlandırmada sorun yoktu, yine de risk almamak otomatik orta ağırlıklı pozlandırma modunu seçtim. Öncelikle bu noktadan geçen yarışçılar için hangi perde hızını seçmem gerektiğini bulmam gerekiyordu. Düşük ISO değeri seçtikten sonra diyafram öncelikli moda geçtim. Diyaframı kısarak 1/100 ve 1/60sn de bir kaç çekim yaptım. İlk denemeler arka planda tam istediğim fluluğu vermedi, dönme hareketini de çok doğru yapmamış olmalıyım ki netlikte bazı sorunlar vardı. Diyaframı daha da kısarak 1/20sn’ye kadar denemeler yaptım. Yaklaşık iki dakika içinde 12-15 kare çekme şansım oldu. 1/30-1/40sn lerde optimum verimi elde ettim.

Teknik veriler: Nikon D700, Nikkor 70-200mm, ISO 200, 1/30sn, f/22 , sürekli autofocus, orta ağırlıklı otomatik pozlandırma

#

Değişik çekim açıları, kompozisyon ve anlama farklı şekilde etki ederler. Çok alçaktan, çok yüksekten, ufuk çizgisinin tam yatay olmadığı çekimler vs. sizlere değişik olanaklar sağlayabilir, bunları değerlendirmekten çekinmeyin.

Yaptığınız çekimlerle ilgili çekim bilgilerini daha sonra değerlendirmeniz önemlidir. Bazı ayarları ve değerleri “hissetmeniz” bu tür çalışmalarla mümkündür.

Hareketli objelerin çekiminde bir diğer husus güvenliktir. Ortamın, çektiğiniz objenin ve kendi güvenliğinize dikkat etmelisiniz. Hiç bir kare güvenlikten daha önemli değildir.

 #

F1 Grand Prix  2009,  İstanbul. Ana tribünden nispeten yüksek bir mevkiden alınan bir kare. Yere daha yakın çekim yapmak mümkün değildi. Hızla önünüzden geçen yarış arabasını yakalayabilmek için  arabayı aynı hızda takip ederek kare içinde sabit tutmak gerekiyor. Netliği sağlayabilmek için enstantaneyi yüksek tuttum, buna rağmen pan etkisi görülebiliyor. Çok daha düşük bir enstantanede farklı etki etmek mümkündü ancak konuya olan mesafenin yakınlığı sebebiyle bu netliği yakalamak mümkün olmayacaktı.

Teknik veriler: Nikon D3, Nikkor 200-400mm, ISO 200, 1/250sn, f/13, sürekli autofocus, manuel pozlandırma

#

Hareketli Nesnelerin Çekimi – Özet

Başarılı çekim için herşeyden önce bol pratik yapmak gerekiyor. Meraklı bakışlara aldırmadan işlek bir caddedeki araçları, parkta oynayan çocukları, kalabalıkta telaşla koşuşturan insanları değişik teknikler kullanarak çekebilirsiniz.

#

Powerboat P1 Türkiye GP 2009,  İstanbul. Büyük bir hızla sahil şeridine yakın ve paralel  şekilde seyreden bir yarış teknesi. Işık tepeden gelmesine rağmen su yüzeyindeki yansımalar gövdeye yeterli ışık sağlıyor. Matris pozlandırma kullanımı uygun, tripod yerine elle çekim daha rahatlık sağlıyor. Tekneleri suya batış çıkışları yüzünden net yakalayabilmek için bir kaç deneme yapmak gerekti. Arka planı yeteri kadar flu yapabilmek için özellikle çok düşük bir enstantane seçtim.

Teknik veriler: Nikon D3, Nikkor 200-400mm, ISO 100, 1/30sn, f/25, sürekli autofocus, matris pozlandırma

#

1. Ekipmanınızın tüm ayar ve kontrollerine hakim olun. Makinanız kritik anda elinizin uzantısı gibi hareket etmelidir. Bir problem olduğunda ya da belli bir teknik problemi aşmak zorunda kaldığınızda çekim tekniği ve ayar değişikliği yapabilmelisiniz. Makinanınızın kullanım kılavuzuna zaman zaman hatırlamak için başvurmak her zaman yararlıdır.
2. Sizin de hareketli olmanız gerekecektir, sadece ihtiyaç duyduğunuz ekipmanı kullanın. Kontrol etmeniz gereken değişkenler de asgari düzeyde olacaktır.
3. Size avantaj sağlayacak noktalarda durun. Hareketi en iyi yansıtacak pozisyonları önceden kestirmeniz gerekir ama mümkünse oradan oraya koşturmadan çekime odaklanarak sakin hareket edin. Arka planı her zaman göz önünde bulundurun. Ortamdaki ışığın kalitesini ve yönünü gözetin.
4. Hareketi cepheden çekmeye özen gösterin. Kişileri size doğru gelirken çekin, yüz ifadelerini ve ortamdaki hız hissini yansıtmaya çalışın.
5. Çekim yaparken ne olup bittiğini her iki gözle takip edin. Vizyon ve hayal gücünüzü kullanın.
6. Kritik hareket anını yakalamaya çalışın. Zamanlama çok önemlidir.
7. Denemeler yapmaktan çekinmeyin. Aklınıza gelen değişik çekim tekniklerini, değişik makina değerlerini deneyerek farklı sonuçlar yakalayabilirsiniz. Şans faktörünü küçümsemeyin.
8. Tekniğinizi boş zamanlarda alıştırma yaparak geliştirin. Yaratıcılığınıza güvenin.

#

MX1 Grand Prix 2009, Hezarfen, İstanbul. Yüksek perde hızı kullanılarak hareketin doldurulduğu bir an. Piste uzak bir mesafeden tepeleri aşmakta olan yarışçıları ön cepheden çekebileceğim bir nokta seçtim. Amacım tek bir motoru kritik anda yakalamaktı, doğru pozlandırmayı sağlayabilmek için spot ölçümü seçtim. Uzun tele ve seçilen diyafram ile alan derinliği ön plandaki yarışçıyı izole ediyor. Ön cephe çekimi yarışçının yüzünü kısmi olarak görmemizi sağlıyor, arka planda takip eden yarışçı ve seyirciler kompozisyonu tamamlıyor. Saniyede 4 kare ile çekilen bir seride motorun tam havaya zıplarken yakalandığı tek kare. 

Teknik veriler: Nikon D3, Nikkor 200-400mm, ISO 800, 1/2500sn, f/4,5. sürekli autofocus, spot pozlandırma, elde çekim

#

Red Bull Air Race 2006, Haliç, İstanbul. Hızla manevra yapan uçağın Haliç kıyısındaki bir binanın tepesinden pan tekniği ile çekimi. Bulunduğum uzaklıktan 1/50sn-1/200sn arasında yaptığım bir kaç çekimde optimum sonucu 1/100sn değerinde elde ettim. Uçağı sol taraftan gelişini takip edip  hareket yönünde pan hareketini gerçekleştirdim. Arka planda pan hareketinin yönü görülebiliyor.  Enstantane öncelikli de çekebilirdim ama diyafram öncelikli modda diyaframla oynayıp istediğim enstantane değerini ayarladım. Genelde kullandığınız  çekim modu çekim anında mantıken en uygunu olmasa da belli bir ayara alıştığınızda düşünmeyi bırakmadığınız sürece istediğiniz şekilde uyarlamak mümkün oluyor. 

Teknik veriler: Nikon D2Xs, Nikkor 70-200mm, x1.4 konvertör, ISO 125, 1/100sn, f/13, sürekli autofocus, diyafram öncelikli pozlandırma

#

Kağıthane Cirit Oyunları  2004, Kağıthane, İstanbul.

Teknik veriler: Nikon F5, Nikkor 70-200mm, x1.4 konvertör, ISO 50, 1/40sn, f/9, sürekli autofocus, diyafram öncelikli pozlandırma