Bu makale, PhotoWorld dergisinin Nisan 2011 sayısında yayınlanmıştır.
Burada yer alan yazı eser sahibine aittir. İzinsiz olarak kaynak gösterilerek dahi kullanılamaz, alıntı yapılamaz. Bu sitedeki çalışmaların tamamının ve/veya bir kısmının izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre suçtur. İzinsiz kullanılarak, alıntı yapılması halinde izinsiz kullananlar hakkında yasal kovuşturma yapılacaktır.
Kablosuz Tetikleyicilerde Yeni Ufuklar
Fotoğrafçılıkta yapay ışığın yaratıcı şekilde kullanımı amacıyla bir veya daha fazla flaşı (ya da fotoğraf makinesini) uzaktan kumanda etmek her zaman bir ihtiyaç olmuştur. Kablosuz iletişim cihazlarındaki yeni gelişmeler mevcut olanakları artırarak sınırlarımızı genişletiyor. Kablosuz flaş tetikleyicileri artık ileri kontrol imkanları sağlıyorlar.
Nasıl Çalışırlar?
Kablosuz tetikleyiciler optik olarak ya da radyo frekansında çalışırlar. Optik iletişimde her iki ünite birbirini “görmek” zorunda. Radyo frekansında iletişim yapabilen ünitelerin böyle bir kısıtlaması yok, bu yüzden pazara hakim durumdalar.
Kablosuz tetikleyiciler alıcı ve verici iki üniteden oluşurlar. Bazı modellerde aynı ünite hem alıcı hem de verici olarak çalışabilir. Tipik olarak verici ünite fotoğraf makinesinin flaş kızağına bağlanır, alıcı üniteye bir flaş takılarak uzak bir noktaya yerleştirilir, deklanşöre basıldığında uzaktaki alıcıya bağlı flaş patlar. Aynı anda birden fazla uzak flaşı tetiklemek mümkündür. Bunun için birden fazla alıcı ünite kullanılabildiği gibi, uzakta patlayan flaşa “esir” konumunda bir başka flaş da kullanılabilir.
Alıcı ve verici ünite tanımlı bir frekans üzerinden haberleşirler, genelde haberleşme marka ve modele özeldir (markalar arası uyum yoktur). Cihazlarda herkese açık olan 2.4Ghz frekansının yanı sıra daha ileri modellerde Amerika’da FCC uyumlu 344Mhz bandı, Avrupa başta olmak üzere birçok yerde ise CE uyumlu 433 Mhz bandı standart olarak kullanılır (Aynı modelin iki ayrı frekansı destekleyen ve birbirleriyle uyumlu olmayan iki versiyonu olabilir). Profesyonel modeller 400 metreye varabilen mesafelere kadar iletişimi desteklerler. Tetikleyicilere uzaktan çalıştırmak üzere kafa flaşı, paraflaş veya fotoğraf makinesi bağlanabilir.
Tetikleyiciler flaşlardaki üç çalışma modundan (M, A, TTL) genelde iki tanesini desteklerler: otomatik (A modu ) ve manuel (M modu). “A” modunda çakan flaş, gördüğü alanı ortalama %18 griye denk gelecek şekilde aydınlattığında çakma işlemini otomatik olarak tamamlar. Manuel modda, fotoğrafçı flaşın hangi güçte çakacağını (1/2, 1/4, 1/8, 1/16 vs) rehber numarasına göre önceden belirler. Fotoğraf makinesi üzerinden pozlamanın kontrol edilerek çakma şiddeti ve süresinin ayarlandığı TTL (through the lens) modu ise, çoğunlukla desteklenmez.
Temel Kullanım Zorlukları
Flaş tetikleyicilerin kullanımında karşılaşılan bazı zorluklar marka/model bağımlılığı, yüksek maliyet, çalışma mesafesi sınırı, güvenilirlik ve ileri flaş fonksiyonları kullanamama olarak sıralanabilir. Belli bir mesafeden her defasında güvenilir bir şekilde flaşın çaktırılması karşılaşılabilecek en büyük sorundur.
Önemli bir handikap, özellikle birden fazla flaşın bulunduğu durumlarda TTL desteğinin sağlanmıyor olmasıdır. Uygun pozlama için manuel flaş ayarlarının doğru yapılması gerekir. Flaş ve çekilen konunun sıkça yer değiştirdiği durumlarda her defasında ayar yapmak zaman alıcı ve yorucu olabilir. Ek olarak, flaş senkronizasyon hızının yüksek olması (1/250 sn) ve bu hızın güvenilir şekilde desteklenmesi ayrı bir zorluk teşkil eder.
TTL desteği – Kablosuz Tetiklemedeki Zirve
Yeni nesil kablosuz tetikleyicilerin adreslemeye başladıkları alan TTL desteği. Buradaki güçlük, makineyle flaş arasında TTL için gereken özel iletişimi radyo sinyalleri üzerinden mümkün her flaş ve kamera ayarında çalışacak şekilde geliştirme zorluğu. Şimdiye kadar “TTL pass through” olarak adlandırılan bir olanakla, verici üzerine bağlanan bir flaşta TTL desteklenebiliyordu, ama uzaktaki flaşlarda bu destek sağlanmamıştı (bu konuda Radiopopper öncü bir girişimde bulundu ancak ürün Amerika pazarıyla sınırlı kaldı).
Kablosuz tetikleyicide önder ve bu konuda referans modeller üreten PocketWizard firması ilk önce Canon, daha sonra da Nikon için TTL desteği olan MiniTT1 ve FlexTT5 modellerini üreterek yeni nesil tetikleyicilerin yönünü belirledi. PocketWizard’ın atılımcılığı ve pazardaki yoğun talep bir çok alternatif ürünün tasarlanıp piyasaya sunulmasını sağladı. Bunlar arasında flaş üreticileri olduğu gibi (Elinchrom), kablosuz ürün ailesi geliştiren firmalar (Radiopopper) ve özellikle Uzak Doğu firmaları (Phottix, Yongnuo vs.) var. Son bir kaç yılda seçenekler arttı, birim fiyatlar düştü, yeni fonksiyonlar ve olanaklar desteklenir hale geldi.
PocketWizard – Öncü yine bir adım önde
PocketWizard, profesyonel kullanımda adıyla anılan bir endüstri standardı haline gelmiş durumda. Uzun süre Pocketwizard Plus II ve Multimax ile pazar liderliğini sürdüren firma, yeni ürün ailesinde (MiniTT1 ve FlexTT1) TTL desteğini sağlayarak yenilikçi bir adım attı. TTL, çeşitli marka ve modellerde ya hiç desteklenememiş ya da çok güvenilir bir şekilde çalışmayan yarım kalmış tasarımlarla hayal kırıklığı yaratmıştı. Yeni ürün ailesi fotoğrafçılara bambaşka olanaklar sağlıyor. Tamamen TTL çalışabilme, istediğiniz kadar uzak flaşı gruplayabilme ve bu grupları makinenin tepesindeki bir üniteden ayarlayabilme, diğer çözümlerde ulaşılamayacak büyük bir esneklik sağlamakta.
Yeni nesil PocketWizard tetikleyiciler MiniTT1 ve FlexTT5 isimli iki üniteden oluşuyor. Üniteler marka özelinde geliştirilmiş, her iki ünitenin şu an Canon’da E-TTL, Nikon’da i-TTL çalışma modunu destekleyen iki ayrı versiyonu var. Pocketwizard kendi uzak TTL destekleme sistemine ControlTL adını vermiş. Uzaktaki bir flaş sanki gövde üzerinde takılı gibi TTL olarak çalışabiliyor.
MiniTT1 boyut olarak çok küçük ve gövde üzerinde kullanılmak üzere tasarlanmış bir verici (alıcı özelliği yok). FlexTT5 hem alıcı hem verici özellikte ve gövde üzerinde kullanıldığında miniTT1 ile aynı işlevselliğe sahip. FlexTT5 arzu edilirse standard vida yuvası ile ışık ayağına yerleştirilebiliyor. Kullanıldıkları çalışma moduna göre (TTL, manuel), cihazlar 400 metreye varan mesafelerde güvenle çalıştırılabiliyorlar.
MiniTT1 ve FlexTT5 ünitelerinin önemli bir özelliği yüksek hızda flaş senkronizasyonu yapabilmeleri. “Hypersync” adı verilen bu özellik, 1/8000’e varan hızlarda uzak TTL flaş desteği sağlıyor. Böylece gövdenin azami senkron hızından bağımsız (genelde 1/250 sn), yüksek hızda flaş çaktırmak mümkün. Bu sayede ışığın fazla olduğu durumda bile açık diyaframda TTL destekli çekim yapılabiliyor.
Her iki ünite üzerinde “TTL-pass through” özelliğini destekleyen flaş kızağı var (işlevsel olarak gövde üzerindeki kızakla aynı), TTL desteği için PC port gerekmiyor. Sistemin yeni bir özelliği, tetikleyicilerin USB port vasıtasıyla bilgisayara bağlanabilmesi. Bu sayede değişik konfigürasyonlar girilebildiği gibi, yeni yazılım güncellemeleri de yapılabiliyor. Bilgisayar bağlantısının mümkün olmadığı durumlarda cihazları sıfırlamak, ya da öğrenme fonksiyonu sayesinde yeni iletişim kanallarını tanıtmak mümkün. Böylece farklı bir kanal ayarına set edilmiş bir cihazı bir diğerine otomatik olarak tanıtabiliyorsunuz. Yeni sistem eski tüm PoxcketWizard ailesi ürünlerle uyumlu. Tabii eski model kullandığınızda tek kaybınız o ürünlerde TTL desteğini kullanamayacak olmanız.
PocketWizard MiniTT1 ve FlexTT5 ile uyumlu çalışabilen bir alan kontrol ünitesi de geliştirmiş. AC3 Zone Controller adı verilen ünite MiniTT1 flaş kızağına takıldığında tüm uzak flaşların güç ayarları bulunduğunuz yerden yapılabiliyor. Diyelim ki üç grup flaşınız var, AC3 üzerindeki düğme ayarlarıyla örneğin sol taraftaki grubun gücünü artırıp, arka plandakilerin gücünü azaltabilir ve/veya sağdakileri tamamen kapatabiliyorsunuz!
Uzak Doğu Çözümleri
Son bir kaç yılda ucuz, belli bir mesafede temel işlevleri gören Uzak Doğu firmalarına ait çözümler piyasada yer edindiler. Jenerik bazı isimler altında benzer çözümler değişik markalarda hayat buldu.
“PT-04” çok popüler olan bir tasarım oldu. Ardından Yongnuo CTR-301 ve Cactus V4 geldi. Basit, plastik, dayanıksız modeller giderek gelişerek daha güvenilir, fonksiyon olarak zengin ve tasarım olarak dayanıklı modellere dönüştüler. Daha sonra çıkan Yongnuo RF-602 ve Phottix çözümleri pazarda önemli bir açığı kapattı. Tabii bu çözümler daha ziyade amatörler ve kendin-yap flaş meraklıları (strobistler) tarafından rağbet gördü.
Bugün geldiğimiz noktada Phottix firması PocketWizard Plus II serisine muadil Atlas serisiyle büyük sükse yaptı. Yongnuo RF-603 ile tasarımını geliştirdi. Cactus V5 tasarımını geliştirdi. Pixel ileri seviye modeller çıkardı. PocketWizard’ın ileri TTL desteğinin kullanıcılara sunduğu modeller şu an erişilen en üst nokta. Bundan sonra Uzak Doğu kökenli firmaların TTL desteğini geliştirerek rekabeti bambaşka bir noktaya taşıması bekleniyor.
Sonuç
Yakın bir gelecekte teknik hiç bir kıstın olmadığı, yaratıcılığın en üst seviyede gerçekleştirilebileceği fotoğraf sanatçılığı artık herkesin mazeretsiz hedefi olacak gibi görünüyor. Mevcut doğal ışık uzun yıllar fotoğrafçının dostuydu, yüksek ISO ve dijitaldeki gelişmeler bunu bambaşka bir noktaya taşıdılar. Artık mevcut ışık derken sadece doğal ışığın değil, en az onun kadar kaliteli ve doğal görünen yapay ışığın da kablosuz teknolojiler sayesinde fotoğrafçıların emrinde olduğunu söylemek mümkün. Her zaman olduğu gibi yeni aksam yeni olanaklar sağlıyor ama başarılı eserlerin hayat bulması için son sözü fotoğrafçının sanatsal dokunuşu söyleyecek.
ERDEM KAYHAN GÜRBÜZ 